Juče je udaren pretposljednji klin u ekonomski kovčeg u kojem se nalazi privreda Republike Srpske. Odlukom Vlade Republike Srpske, njemačka ministrica Anna Lührmann proglašena je personom non grata, a sve kao odgovor na političke sankcije koje je Njemačka uvela rukovodstvu entiteta. Iako ova mjera ima simboličan politički naboj, njene potencijalne posljedice mogle bi biti znatno ozbiljnije i trajnije – naročito po ekonomiju.
U saopštenju sa vanredne sjednice Vlade Republike Srpske navodi se kako su potezi njemačke vlade „politički motivisani“, bez pravne osnove, i da predstavljaju „direktno uplitanje u unutrašnja pitanja Republike Srpske“. Kao odgovor, Republika Srpska uvodi recipročne mjere, među kojima je i zabrana ulaska za ministricu Lührmann. Time se vlasti u Banjaluci još jednom odlučuju za politiku konfrontacije, ignorišući činjenicu da se suočavaju sa jednom od najmoćnijih svjetskih sila – i to ne samo politički, već, što je važnije, i ekonomski.
Njemačka je najveća ekonomija Evropske unije i unutar pet po veličini u svijetu – nalaze se na četvrtom mjestu. Osim toga, sinonim je za stabilnost, kvalitet i strateško promišljanje. U tom kontekstu, poslovni odnosi sa Njemačkom su – ili bi makar trebalo da budu – prioritet svake male ekonomije koja želi napredak. Prema podacima Zavoda za statistiku RS, izvoz iz Republike Srpske u Njemačku u 2023. godini iznosio je gotovo 600 miliona KM. To čini između 3 i 4% ukupnog BDP-a Srpske – ogroman udio za privredu ovih dimenzija.
Pitanje koje se logično nameće jeste – šta ako Njemačka odluči odgovoriti ekonomskim mjerama? Ako Njemačka, recimo, uvede dodatne carine ili potpuno blokira izvoz iz Republike Srpske, posljedice po privredu bi bile katastrofalne. Mnoge domaće kompanije – naročito iz oblasti metalske, drvne i elektro-industrije – izgubile bi ključna tržišta, a lančana reakcija bi uključivala zatvaranja firmi, otpuštanja radnika i kolaps dobavljačkih lanaca. Uz to, investicije iz Njemačke bi mogle biti preusmjerene ka susjednim, stabilnijim državama i regijama.
Politički gledano, ovakvi potezi RS vode dodatnoj izolaciji. Već narušeni odnosi sa SAD-om i Velikom Britanijom, sve hladnije veze sa Evropskom unijom, te sada otvoreni sukob sa Njemačkom – sve to pozicionira Republiku Srpsku na vrlo klizav teren međunarodnih odnosa. A bez podrške ključnih evropskih aktera, ni politička ni ekonomska stabilnost ne mogu biti dugoročno održane.
Ne treba zanemariti ni širi regionalni kontekst. Eventualne posljedice po ekonomiju RS reflektovaće se i na Federaciju BiH, kao i na čitavu Bosnu i Hercegovinu, jer je tržište i dalje međusobno isprepleteno. Kriza jednog dijela BiH neminovno izaziva lančane potrese na nivou čitave zemlje.
Slične hazarderske politike su u prošlosti već viđene – od Mađarske do Bjelorusije – i rezultati su bili u najboljem slučaju pogubni za investicionu klimu, a u najgorem – za životni standard građana. U Republici Srpskoj je situacija još osjetljivija jer privreda već godinama funkcioniše na ivici održivosti, uz oslanjanje na javnu potrošnju, kredite i povremene injekcije iz dijaspore.
U tom kontekstu, najnoviji potez vlasti više liči na gest političke samovolje, nego na promišljenu diplomatsku strategiju. Njime se ne štiti integritet, već ugrožava realna ekonomska budućnost. I što je najtragičnije – ceh neće platiti političari koji donose ovakve odluke, već radnici, preduzetnici i obični građani.
Nije dobro šutnuti ni njemačkog ovčara, a kamoli ministra.
